- Iedereen droomt ervan om honderd te worden en waarom niet. Het aantal honderdjarigen stijgt van jaar tot jaar, maar dat betekent nog niet dat deze tendens zich verderzet. Deze hoogbejaarden zijn immers voor de Tweede Wereldoorlog geboren, zijn nog met echt voedsel opgegroeid in een periode dat de milieuvervuiling nog een onbekend begrip was en het woord stress nog niet in het woordenboek stond.
Het Japanse voorbeeld
Japan is het land waar de meeste honderdjarigen ter wereld wonen. Niet alleen hun leeftijd is uitzonderlijk, ook hun kwaliteit van leven is hoog. In 2016 stonden er in Japan 65.692 honderdjarigen geregistreerd. De tellingen zijn in 1963 gestart. Het is vreemd dat pas vanaf de jaren zeventig van de voorbije eeuw de leeftijd spectaculair is gestegen. Twintig procent van deze honderdjarigen leeft zelfstandig, heeft geen cognitieve problemen en sommigen onder hen zijn nog erg actief. Het gezichtsvermogen neemt meestal af. De modernisering in Japan in de jaren zeventig van de vorige eeuw verliep in grote trekken zoals hier in het westen. Japan evolueerde van een arm land tot, vanuit economische standpunt gezien, een van de machtigste staten van de wereld. Er kwam meer welvaart, een betere hygiëne, een goed uitgebalanceerde gezondheidszorg, voldoende voedsel, nauwelijks nog fysieke werkzaamheden en meer vrije tijd. Ook bij ons is de gemiddelde leeftijd sinds de jaren zeventig sterk toegenomen en honderd- en honderdplussers zijn geen zeldzaamheid meer. Er is een duidelijke parallel met Japan.
Voeding
Bij de Japanners betekent eten ‘leven’, maar wat moeten we eten om honderd te worden? Japanners kijken veel en enthousiast naar gezondheidsprogramma’s op tv en zeker naar onderwerpen rond veroudering. Daaruit besluiten we dat ze bewust met gezondheid bezig zijn en dat is een eerste goede stap. Inzicht leidt naar een betere gezondheid. De Japanse keuken staat bekend voor licht verteerbaar voedsel met een lage calorische waarde. Die ligt per dag gemiddeld op 2.719 kilocalorieën terwijl in West-Europa het gemiddelde 3.639 kcal is of bijna 1.000 kcal per dag meer. Japanners zijn kleiner van gestalte en hebben daardoor minder voedsel nodig. In het westen gebruiken de mensen te grote en te zware maaltijden. Het basis-ingrediënt in de Japanse voeding is rijst. Het is een glutenvrij graan dat overwegend uit zetmeel bestaat (74%) en een weinig vet (2,2%), eiwit (7,4%) en ballaststoffen (2,9%). De verhouding eiwit/vet ligt bij rijst ongunstig. Bovendien gebruiken Japanners weinig toegevoegd vet. Ze eten relatief veel vis en die is in Japan, net als elders in de wereld, zwaar vervuild met zware metalen en microplastics. Bovendien bevat vis vrij veel verzadigde vetzuren en cholesterol. Japanse onderzoekers geven toe dat verzadigde vetzuren niet goed zijn voor de gezondheid. Het verhaal dat vette vis extra gezond is, werd al eerder door westerse wetenschappers ontkracht, toch blijft de mythe nog steeds nazinderen. Japanners eten vlees, vis, drinken melk, gebruiken olijfolie en bereiden hun voedsel zoals hier in het westen en toch is er een verschil. Japanners eten de ingrediënten meestal apart, een kommetje rijst, meerdere kommetjes met telkens een andere groente, een kommetje saus enz. Dat bevordert de vertering, verhoogt de absorptie en zorgt ervoor dat men minder nodig heeft. Ze nemen rustig hun tijd om te eten en doen dat met heel wat ingebouwde rituelen, kauwen langdurig en ze zijn vooral matig. Hun voedingspatroon bevat geen extra ingrediënten die hun hoge leeftijd kunnen verklaren. Die ligt niet in hun voedingspatroon, maar eerder aan hun mentaliteit, hun denk- en levenswijze. Ze gaan anders om met het leven en leggen andere prioriteiten en weten om te gaan met hun eigen drukte. Japanse steden worden vaak vergeleken met een mierenhoop.
Discipline en persoonlijkheid
Japanners staan bekend voor hun sterke discipline, het respecteren van voeding- en leefregels en het gebruik van rituelen en symboliek. In al hun handelingen, van bloemschikken tot gevechtsporten, treffen we een hoog concentratievermogen aan. Bij het concentreren verdrijft men alle gedachten en ontstaat er spontaan een meditatieve toestand. Dit is deze toestand van gedachteloosheid waarbij de hersenen tot rust komen en zich reinigen en herstellen. Het geheim van hun hoge leeftijd moeten we eerder zoeken in hun spiritueel geïnspireerde levenswijze, met andere woorden ze geven diepgang en zin aan het leven. Japanners zijn spiritueel ingesteld en 90% van de bevolking neemt deel aan religieuze plechtigheden waarbij concentratie en overgave centraal staan. Veel geloofsaspecten zijn verweven met tradities en cultuur, maar er is ook een sterke binding met de natuur. Ze hechten veel belang aan een sterke familieband en bij de honderdplussers is hun verstandhouding met familie en gezinsleden doorgaans goed en dat zorgt voor veel levensvreugde. Er zijn bij de honderdplussers overeenkomsten in persoonlijkheid te vinden, ze zijn openhartig, vastberaden, fijngevoelig, sociaal ingesteld, nieuwsgierig, ruimdenkend en hebben een uitermate positieve instelling. We weten dat optimisten een hogere levensverwachtingen kennen dan pessimisten.
Wat leren we hieruit?
Het Japanse verhaal heeft ook zijn schaduwzijde, depressie, eenzaamheid, fanatisme en zelfdoding komen er veelvuldig voor. Trouwens, niet iedereen bereikt er een hoge leeftijd. We hebben de indruk dat de hoge leeftijd bereikt wordt door een betere kwaliteit van de hersenen. Het gaat om een positieve ingesteldheid, hoe men de wereld ziet en met het leven weet om te gaan. Gezonde voeding speelt hierbij een rol omdat ons brein veel energie nodig heeft om goed te functioneren, maar het gaat vooral hoe we met voeding omgaan. We hebben, in tegenstelling tot de Japanners, de rituelen rond voeding verloren. De snelle hap, even ongeduldig aanschuiven aan de fastfoodketen, de foodtrucks, de frituur, de pizzeria of de kebab hebben iedere vorm van voedingsritueel verdreven. Ze passen niet in het jachtige en opgejaagde digitaal tijdperk. Nochtans zijn de Japanners koplopers in digitale technieken en slagen ze er wel in om digitalisering met rituelen te verbinden. Genieten doen we alleen nog op restaurant met het gezin of vrienden of bij een feestgelegenheid en dat is jammer. We hoeven de Japanners niet te imiteren, maar voeding mag opnieuw een beleving zijn waarbij we ons op iedere maaltijd verheugen. Het verteringsstelsel werkt alleen in rusttoestand en daar hoort genieten bij. Mooie en aantrekkelijke gerechten waarbij de ingrediënten nog herkenbaar zijn, nodigen uit om te genieten. Emoties ontstaan niet bij het opendraaien van een blikje conserven, een snel opgewarmd gerecht uit de micro-oven of een kant-en-klaar gerecht vol E-nummers. We moeten vanuit onze zintuigen kiezen voor echt voedsel en overheerlijke keukenkruiden.
Onze levensverwachting
De levensverwachting wordt enerzijds bepaald door onze genen en anderzijds door de eigen inbreng. We erven 50% de genen van ons vader en 50% van ons moeder en indirect ook alle voor- en nadelen van onze grootouders. Als onze ouders of grootouders een hoge leeftijd hebben bereikt, is er een reële kans om die ook te bereiken, toch mogen we de eigen inbreng niet onderschatten. Er zijn voorbeelden genoeg van mensen die de ziekten en zwakheden van hun ouders of grootouders hebben meegekregen, maar door hun voeding- en levenswijze aan te passen toch een hoge leeftijd hebben bereikt. Genieten van gezonde voeding is de basis van een lang en gelukkig leven. Om een hoge leeftijd te bereiken, hebben we veel energie nodig en alleen de plant levert energie. De plant is in de mogelijkheid om energie uit zonlicht op te vangen en om te zetten in macro- en micronutriënten, m.a.w. alleen verse voedingsmiddelen leveren voldoende energie. Als iemand klaagt over een gebrek aan energie, heeft dit bijna altijd te maken met een verkeerd voedingspatroon of met stress of een ziekte die veel energie opslorpt. De meesten mensen voeden zich jaar in en jaar uit met voedingsproducten. Deze zijn in de voedingsfabrieken verwerkt, bevatten erg veel E-nummers, dit zijn bijna altijd lichaamsvreemde en chemische stoffen met talrijke bijwerkingen. Sommige verhogen het risico op allergie en verteringsproblemen, maar ook op kanker, de ziekte van Parkinson of Alzheimer, twee neurologische aandoening die steeds meer voorkomen. Er zijn 385 E-nummers die in voedingsproducten verwerkt worden en dat is vreselijk veel. Verpakte voedingsproducten blijven maanden tot zelfs enkele jaren bespaard van bederf door de aanwezigheid van conserveermiddelen, maar de voedingskwaliteit gaat sterk achteruit. Het is waardeloos voedsel door gebrek aan versheid of levensenergie. Het is niet mogelijk om aan een dergelijk voedsel rituelen te koppelen en te genieten en dat is een groot probleem in deze moderne samenleving.
Honderdplussers
Niet alleen in Japan, ook bij ons zijn er talrijke honderdplussers en hun aantal neemt toe. In april van dit jaar werd Anna Vrancken uit Dilsen (L) 105 jaar, maar ze overleed enkele weken later. Lieske Stulens uit Diepenbeek is eveneens 105 jaar en ze zegt; ‘Ik geniet nog iedere dag.’ Ze is helder van geest, heeft een uitstekend geheugen, is positief ingesteld en is erg dankbaar. Zij heeft geen toverformule om zo oud te worden, maar uit haar levensverhaal leiden we af dat ze geniet van de eenvoudige dingen van het leven en dat soberheid haar leidmotief is. We hoeven niet persé 105 te worden, maar vitaal ouder worden is toch een diepe wens van iedereen. Helaas begint het aftakelingsproces bij veel mensen te vroeg. De vergrijzing is een van de grootste maatschappelijke problemen. Er worden ontzettend veel medicijnen geslikt om te overleven, met alle nare bijwerkingen. Veel mensen hebben medische verzorging nodig of verblijven in woonzorgcentra. Ouder worden is voor veel mensen een belasting met veel beperkingen. Dat hoeft niet als we het voorbeeld van de honderdplussers bekijken. Vitaal ouder worden begint op jonge leeftijd, dan legt men de basis voor de toekomst, maar dat wordt helaas te gemakkelijk vergeten.