- Kruiden, kennis en bereidingen is de titel van het kruidenboek van Joke Custers dat onlangs bij de uitgeverij Lannoo is verschenen. Zij is bio-ingenieur Land- en Bosbeheer, herborist en docent aan de Europese Academie in Maastricht en Genk. Een boek dat verder gaat dan de doorsnee kruidenboeken, een originele aanpak om de kruiden en de kruidenkennis nog dichter bij de mens te brengen.
Een andere aanpak
De meeste kruidenboeken vermelden een verzameling van kruidenmonografieën met ziektebeelden. Daar is geen bezwaar tegen, het werkt handig en is vrij compleet. Joke Custers breekt met deze traditie en begint meteen met ingrediënten en materialen te bespreken. De lezer steekt de handen uit de mouwen en begint op een creatieve wijze met kruiden om te gaan. De link tussen kruiden en gezondheid wordt meteen gelegd, alsook de grens van de kruidengeneeskunde. We kunnen niet alle ziekten met kruiden behandelen, er zijn helaas ernstige ziekten die een medische interventie nodig hebben. We kunnen haast alle ziekte met kruiden ondersteunen wat de kans op genezing vergroot en de afvalstoffen van medicijnen sneller uit het lichaam verwijdert waardoor de nevenwerkingen beperkt blijven. Kruidengeneeskunde is een vorm van complementaire geneeskunde, dit wil zeggen, aanvullend op de reguliere zorg. Joke zegt hierover: ‘Beide geneeskundige visies hebben hun waarden. Ze kunnen perfect naast elkaar staan en elkaar aanvullen. Soms is het nodig om een symptoom, bijvoorbeeld tekenen van hartfalen, snel de wereld uit de helpen omdat het acuut en/of levensbedreigend is.’
Inhoudsstoffen
Kruiden zijn planten waarvan bepaalde delen genezende inhoudsstoffen bevatten zoals in de wortel, het zaad, het blad of de bloem. Inhoudsstoffen is een moeilijke materie, maar wordt in dit kruidenboek eenvoudig en begrijpelijk uitgelegd. Bovendien worden de inhoudsstoffen in verband gebracht met de smaak en uiterlijke kenmerken van de plant. Langs zintuiglijke waarnemingen komt u enorm veel te weten over de kruiden en hun werking. Bitterstoffen herkent u aan de bittere smaak, slijmstoffen geven een glibberige en slijmerig gevoel in de mond, terwijl u flavonoïden herkent aan de felle kleuren van het kruid. Kruiden leert u in de natuur kennen of via uw eigen waarnemingen, door te proeven, ervaring en beleving. De inhoudsstoffen staan centraal in de kruidengeneeskunde omdat zij zorgen voor de genezende werking. In dit kruidenboek wordt een moeilijke materie begrijpelijk beschreven en in mooie en overzichtelijk schema’s voorgesteld.
Etherische olie
De groep van aromatische kruiden is rijk aan etherische olie. Het gaat om welriekende kruiden, denk aan lavendel of rozemarijn. De etherische olie wordt uit deze kruiden gedistilleerd en heeft daardoor een enorme concentratie en behoort tot de aromatherapie, een specialisatie binnen de kruidengeneeskunde. Slechts enkele druppeltjes zijn nodig voor een behandeling. De aromatherapie kent de laatste jaren grote belangstelling, juist omwille van zijn diepgaande werking. Dat is niet vreemd als u weet dat er 100 kg rozenblaadjes nodig zijn om 1 liter etherische olie van rozen te verkrijgen. Joke Custers wijst er in haar boek op dat etherische olie op de juiste en vakkundige wijze moet toegepast worden. Anderzijds worden in talrijke kruidenbereidingen kleine hoeveelheden toegevoegd om bepaalde eigenschappen te versterken.
Plukken, drogen, bewaren en bereiden
Een herborist trekt de natuur in, kent de kruiden, weet tot welke plantenfamilie ze behoren, in welke omstandigheden ze het best groeien en het juiste moment waarop ze geplukt mogen worden. Door de juiste droogtechniek toe te passen kunnen ze vrij lang bewaard worden met behoud van hun kwaliteit. U leest er alles over want deze taken dienen correct te worden uitgevoerd. Na deze boeiende en leerzame inleiding zet u de stap naar de bereidingen en maakt u als lezer kennis met de vele mogelijkheden van toedieningsvormen en toepassingen. U wordt ondergedompeld in het pletten, mengen en roeren, maar vooral in het ruiken en andere bereidingstechnieken. U leest hoe een kruidenrecept tot stand komt en waarom er bij iedere bereiding andere bereidingstechnieken worden toegepast. U maakt ook kennis met de taal van de herborist, want een kruidenthee wordt in vaktaal een kruideninfuus genoemd en een koud gezette kruidenthee is een maceraat. Kruiden lenen zich uitstekend voor het bereiden van medicinale siropen op basis van kruiden en honing. Denk aan een tijm-honingsiroop bij infectie van de luchtwegen of om de immuniteit te versterken.
De genezende werking van azijn
In de natuurgeneeskunde spreken we van acetotherapie of een behandeling op basis van natuurazijn. Door kruiden in azijn onder te dompelen worden de genezende inhoudsstoffen erop overgedragen en krijgt u de voordelen van de kruiden en van de azijn, dus een dubbele werking. Naast zijn therapeutische toepassingen wordt kruidenazijn ook gebruikt in de keuken om heerlijke gerechten en sauzen te bereiden. Frambozenazijn, tomatenazijn en dragonazijn zijn enkele voorbeelden van veel gebruikte soorten kruidenazijn waarmee ook vinaigrette en dressings kunnen bereid worden. Kruidenazijn heeft een ontsmettende werking. Niet alleen azijn, ook olie leent zich uitstekend om er een kruidenolie van te maken, zoals de bekende Sint Janskruidolie. Ook kruiden lenen zich voor dit doel. Een kruidenolie mag u niet verwarren met etherische olie.
Tincturen
Tincturen worden bereid door kruiden gedurende een langere periode in een mengsel van alcohol en water te laten trekken. Het eindresultaat is wat in de volksmond ‘kruidendruppeltjes’ wordt genoemd. Het gebruik ervan is vrij eenvoudig door driemaal per dag 20 à 30 druppeltjes in wat water op te lossen en op te drinken. Daar waar een kruideninfuus vroeger erg veel werd gebruikt, zien we nu een verschuiving naar tincturen toe. Het voordeel van een kruideninfuus is dat u drie à vier kopjes per dag vers bereidt en door uw lichaam wordt opgenomen waardoor de genezende inhoudsstoffen bijzonder goed door heel het lichaam verspreid worden. De ervaring leert ons dat de werking van een tinctuur min of meer vergelijkbaar is. Door zijn direct gebruik geven steeds meer mensen er de voorkeur aan.
Vette plantenolie
Etherische olie is vluchtig en laat geen vlekken na, vette olie wel. Het is de olie die uit bepaalde vruchten of noten geperst worden zoals olijfolie en andere. De herborist maakt veel gebruik van deze oliën bij het bereiden van talrijke kruidenmiddelen o.a. bij huidbehandelingen. Zonnebloemolie, teunisbloemolie, amandelolie, hazelnootolie, sesamolie enz. lenen zich uitstekend om er een kruidenolie van te maken voor het behandelen van talrijke huidproblemen. Als herborist leert u ook zalven en crèmes maken. Goudsbloemzalf wordt gezien als een wondermiddel bij al uw huidproblemen, maar ook zelfgemaakte lippenbalsem of lippenstift behoren tot de bereidingen van iedere herborist. Kruiden lenen zich uitstekend voor het maken van natuurlijke cosmetica. Voor u het boek verlaat, krijgt u nog heel wat plantenkennis mee en wordt extra aandacht besteed aan 37 kruiden. Dit merkwaardig kruidenboek begint niet maar eindigt met kruidenmonografieën. Een andere, maar originele en aangename aanpak. Het is een mooie, verzorgde uitgave en leent zich uitstekend om als boekengeschenk aan te bieden. Wie dit boek leest, heeft meteen zin om herborist te worden.
Titel: Kruiden, kennis en bereidingen
Auteur: Joke Custers
Uitgeverij: Lannoo
ISBN: 978 94 014 7672 0
Nur: 420-428
Prijs: 29,95 euro
Verkrijgbaar: in de boekhandel.
De vzw Europese Academie voor natuurlijke gezondheidszorg biedt een degelijke tweejarige opleiding aan tot herborist in Antwerpen, Gent, Genk en Maastricht. In Genk is een dagopleiding voorzien. Specialisaties tot Meester Herborist, Fytotherapeut of Aromatherapeut behoren tot de mogelijkheden en bieden u nog meer mogelijkheden.
Zie www.europeseacademie.be