Een schuldgevoel is een cruciaal signaal dat ons zegt dat er iets fout is gegaan in onze belevingswereld, dat we iets verkeerd hebben gedaan, een onjuiste beslissing hebben genomen of anderen hebben gekwetst. Een schuldgevoel helpt ons de gemaakte fouten te herstellen door verontschuldiging aan te bieden en goede voornemens te maken. Op die manier zullen we onze gedragsnormen in standhouden en zowel onze professionele als persoonlijke relaties beschermen. Een schuldgevoel kan ons helpen om dergelijke gedragsproblemen of conflicten in de toekomst te voorkomen. Het is niet slecht om af en toe met een schuldgevoel geconfronteerd te worden. In deze harde samenleving proberen steeds meer mensen hun schuldgevoelens te onderdrukken, eraan te ontsnappen of te relativeren. Hoe vaak hoort men niet de uitdrukking: ‘dit is niet mijn schuld!’. Dit zijn angstwekkende symptomen van een samenleving die steeds meer onverschillig wordt, waar het egoïsme domineert en waar ieder gevoel van samenhorigheid verloren gaat.
We hebben het hier over een ander schuldgevoel dat buitengewoon veel voorkomt en zorgt voor emotionele pijn. Het wordt veroorzaakt door de overtuiging dat we iets verkeerd hebben gedaan of een ander schade hebben berokkend. Het is een negatief gevoel dat berust op veronderstelling en waarbij we de neiging hebben dit te dramatiseren. Als dit schuldgevoel van voorbijgaande aard is, hoeven we ons daar geen zorgen over te maken. Het is anders als dit een blijvende vorm aanneemt, als we dit als een last ervaren of het ons belet om relationeel goed te functioneren. Volgens Dr.Edward Bach, de grondlegger van de Bach Bloemenremedies, behoren deze mensen tot het ‘Grove dentype.’ Hij zegt: ‘Het zijn harde werkers die veel lijden onder de fouten die zij aan zichzelf toeschrijven. Zelfs als de vergissing aan een ander te wijten is, zullen zij de verantwoordelijkheid daarvoor op zich nemen.’ Het gaat hier om mensen die een te grote verantwoordelijkheid op zich nemen, naar perfectionisme streven en niet gemakkelijk tevreden zijn. Vanuit een dergelijke instelling kan er veel mis gaan en is het niet zo moeilijk om zichzelf met schuldgevoelens te beladen. Het schuldgevoel ontstaat zonder dat er reële fouten zijn begaan. Men gaat er vanuit dat men het had kunnen voorkomen door de zaak beter aan te pakken, door de situatie beter onder controle te houden of door nog meer verantwoordelijkheid te nemen. Zo blijft men zich pijnigen en boort men zich steeds dieper de grond in.
Deze mensen zijn voortdurend bezig zichzelf te veroordelen door de feiten te dramatiseren. Hun schuldgevoel kan zo’n ernstige vormen aannemen dat ze daar psychisch en emotioneel onder lijden. Het wordt gevaarlijk als men met een onophoudelijk of excessief schuldgevoel worstelt en niet meer van het leven kan genieten. Het wordt nog erger als een dergelijk gedrag invloed heeft op de directe relaties zowel thuis als op het werk. Er zijn praktijkvoorbeelden bekend waarbij mensen met schuldgevoelens contacten met anderen vermeden of een reden verzonnen om bij familieverplichtingen weg te blijven. Er is vaak sprake van een toenemende vermijdingsgedrag, men vermijdt niet alleen zijn schuldgevoelens, maar ook andere aspecten van het leven. Ze bouwen een schuldgevoel op dat op zeker moment ondraaglijk wordt. Er ontstaat een vicieuze cirkel van gekwetstheid, schuldgevoel en vermijdingsgedrag zodat het onmogelijk wordt om nog gezonde relaties met zijn omgeving aan te gaan. Als het probleem escaleert, komt men in een hopeloze situatie terecht.
Om een oplossing aan te bieden, moeten we de vraag stellen: hoe is het zo ver kunnen komen? Het antwoord moet gezocht worden in de persoonlijkheid. Dr. Bach sprak van het Grove dentype, wat in zijn typologie overeenstemt met het ‘overbezorgde type’ of het Aardetype. Mensen die tot dit type behoren, zijn erg beleefd, heel verzorgd, zijn zeer trouw, respecteren hun afspraken en wijken nooit van de normen af. Ze worden erg gewaardeerd als harde en trouwe werkers met een enorm verantwoordelijkheidsgevoel. Ze streven naar perfectionisme en leggen de lat abnormaal hoog. In een dergelijk georganiseerd leven met zo’n hoge eisen loopt er snel iets mis en dat reflecteert zich in een schuldgevoel. Het schuldgevoel vergroot en neemt het abnormale verhoudingen aan.
Het Grove dentype (A) moet leren relativeren en vooral inzien dat men in alles overdrijft. Het is belangrijk de ontstaansgeschiedenis van het schuldgevoel te reconstrueren. Welk feit heeft de aanleiding gegeven en in welke situatie? Was het wel de moeite waard om dit als schuldgevoel te ervaren? Is er een gesprek geweest met de persoon die benadeeld werd en hoe heeft die dit ervaren en beoordeeld? Vaak berust een schuldgevoel alleen op veronderstelling. Men denkt de ander te hebben beledigd of benadeeld, maar is dat wel zo? Waarom werd dat niet uitgepraat of waarom heeft men zijn verontschuldiging niet aangeboden? Er zijn ontzettend veel mensen die vanuit een pure veronderstelling het zichzelf heel moeilijk maken. We veronderstellen allemaal weleens, daar is niets op tegen, behalve als de veronderstelling een eigen leven gaat leiden zoals dat gebeurt bij het ontstaan van een schuldgevoel.
Het in zichzelf vastgeroeste en haast versteende Grove dentype (A) heeft behoefte aan beweging, aan een frisse wind die het schuldgevoel verdrijft. Tegenover het stabiele Aardetype dat naar perfectie streeft, staat het beweeglijk Luchttype dat te gemakkelijk relativeert en ieder schuldgevoel van zich weet af te werpen. Het Grove dentype (A) heeft behoefte aan een Lucht-remedie zoals bijvoorbeeld de Ratelpopulier (L) of de Agrimonie (L). Dit zijn remedies die beweeglijkheid uitstralen, die alles losmaken en de cliënt in staat stellen om te relativeren. Het Grove dentype (A) met zijn schuldgevoelens moet nagaan of het schuldgevoel enkel gebaseerd is op veronderstelling of naar aanleiding van een concreet conflict. In het eerste geval is het een gevecht met zichzelf en moet de cliënt met zichzelf in het reine te komen door te aanvaarden dat de veronderstelling onvoldoende gegrond was. In dit laatste geval is het nuttig dit met de betrokken persoon te bespreken en vooral door deze zijn verhaal te laten doen. Misschien heeft die het conflict op een heel andere wijze beleefd en kwam het minder ernstig over. In dat geval kan men zijn verontschuldiging aanbieden en de opgelopen schade herstellen. Dit is voor een Aardetype geen eenvoudige opdracht omdat trots en eergevoel zo sterk aanwezig zijn. Toegeven dat men gefaald heeft is voor iemand die naar perfectie streeft een uiterst moeilijke opgave. Toch is er geen weg terug. Aanhoudende schuldgevoelens zorgen voor emotionele pijn. Hoewel de beleving van fysieke en emotionele pijn heel anders verloopt, tonen hersenscans aan dat in beide gevallen dezelfde hersengebieden geactiveerd worden. Lichaam en geest vormen een eenheid en daardoor is het logisch dat we emotionele pijn fysiek ervaren.
Wenst u meer te weten over de Bach Bloemenremedies lees dan het boek ‘Emotionele problemen overwinnen’ door Jan Dries.
Prijs: 18,50 Euro, verkrijgbaar bij uitgeverij Acenia.
Voor een Opleiding tot Bach Bloemen Consulent surf naar www.europeseacademie.be