Propolis behoort tot de apitherapie en heeft zijn gunstige werking al lang bewezen. Het is de Deense imker K. Lund Aagaard die in de vorige eeuw de propolis heeft herontdekt. De bijen produceren een lijmachtige substantie uit de knoppen en het sap van planten en bomen. Het zijn vooral harsachtige stoffen. De bijen gebruiken propolis om ongewenste openingen, kieren en spleten van hun korven of kasten te dichten. Propolis heeft binnen de bijenkolonie talrijke functies, maar de belangrijkste is ziektekiemen buiten te houden zoals bacteriën, virussen en schimmels. De minste infectie in een bijenkolonie zou fataal zijn. De samenstelling van propolis verschilt van streek tot streek, maar ook volgens de seizoenen en is afhankelijk van de soort planten. De meest voorkomende kleur is bruin, maar kan ook groen, rood, zwart, geel of wit zijn. Propolis bestaat voor meer dan 50% uit balsem, 30% uit was, 10% etherische olie en 5% pollen.
De balsem is samengesteld uit flavonoïden, eiwitten, suikers, vitamine en mineralen. De flavonoïden vormen een grote groep van gele geneeskrachtige kleurstoffen die de bijen in de harsen op de knoppen van de bomen vinden. De samenstelling verschilt van boom of struik. Vooral de knoppen van de populier en de berk zijn belangrijke leveranciers van flavonoïden. Er zijn meer dan 26 verschillende soorten flavonoïden in propolis ontdekt. De belangrijkste zijn acacetin, kaempferide, pinostrobine, rhamnocitrine, apigenine en nog vele andere. De aanwezigen eiwitten, suikers, vitaminen en mineralen zijn te gering voor hun voedingswaarden, maar hebben een farmacologische werking die bijdraagt aan het genezingsproces.
De was bestaat uit lipoïden, een verzamelnaam voor een zeer heterogene groep van vetachtige verbindingen. De etherische oliën zorgen voor de geur en de smaak van propolis en een goede werking tegen bacteriën en schimmels. Het gaat om een achttal aromatische verbindingen zoals benzoëzuur, cafeïnezuur, eugenol, ferulazuur, pterostilbeen en sorbinezuur. Sorbinezuur staat bekend voor zijn goede conserverende werking. Omdat propolis in zijn natuurlijke vorm niet zo handig in gebruik is, wordt het verwerkt in siroop, tinctuur, crème, zalf, tablet, dragee of capsule en in deze vormen te koop aan geboden. Bij siroop worden vaak ondersteunende kruiden toegevoegd zoals tijm, salie, eucalyptus, anijs, heemst, zoethout, vlier enz.
Eigenschappen van propolis
Door zijn grote diversiteit aan inhoudsstoffen bezit propolis een breed spectrum aan genezende eigenschappen. Propolis staat vooral bekend als natuurlijke antibioticum en werkt op bacteriën, virussen en schimmels. Het heeft een ondersteunende werking bij het toepassen van een noodzakelijke antibioticakuur. Propolis wordt gebruikt bij allerlei ontstekingen van de luchtwegen, keelpijn en virale infecties, maar zijn werking en toepassingen gaan veel verder. Propolis wordt toegepast bij reumatische aandoening vooral bij artritis en remt ontstekingsreacties af. Het wordt aanbevolen bij hart- en vaatziekten zoals slagaderverkalking, trombose of bij slechte doorbloeding. Wordt verder ingezet bij het behandelen van allergie, krampstillende werking op de darmspieren (spastisch colon), bij galproblemen, zwakke immuniteit, maagzweer, als verzorgingsmiddel voor mondhygiëne en tegen pijn en jeuk. Propolis zou het risico op cataract verminderen en wordt gebruikt door zangers of sprekers met pijnlijke stembanden. Propolis is een vrij universeel middel dat direct of indirect wordt ingezet bij de meest uiteenlopende klachten. Het gebruik van propolis is zeer algemeen en is vooral geschikt voor zelfzorg. De meeste medische eigenschappen zijn door wetenschappelijk onderzoek bevestigd.
Complementaire zorg
Propolis is zeer geschikt bij het behandelen van brandwonden. Er loopt een onderzoek om propolis in te zetten in de tandheelkunde. Er zijn aanwijzingen dat propolis kan helpen tegen cariës. Het is een goed middel tegen aften. Propolis is een uitstekend middel dat alleen in de zelfzorg wordt toegepast en in de complementaire zorg wordt aanbevolen. Dat lijkt vreemd, maar is wel logisch. Natuurlijke middelen kunnen geen medicijnen vervangen omdat de dosering van de inhoudsstoffen niet bekend is. Iedere propolis kan afhankelijk van de plant, de streek en het seizoen anders van samenstelling zijn. Daarom wordt in de complementaire zorg altijd een omkadering aanbevolen. Indien iemand een keelontsteking met propolis wil behandelen, is het aan te bevelen dat men zijn voeding en levenswijze verzorgt of eventueel propolis ondersteunt met knoflook en/of een kruidenthee met honing. Het natuurlijk middel is een onderdeel van meerdere factoren die worden ingezet bij het genezingsproces. Het is de synergetische werking die het goede resultaat verzekert. Binnen een ruimere natuurgeneeskundige aanpak kan men met propolis veel bereiken. In de complementaire zorg hechten we veel belang aan het educatieve aspect. Propolis staat bekend als een goed natuurlijk antibioticum, maar ook als antimycoticum of schimmelwerend middel. Omdat de factor tijd een doorslaggevende rol speelt bij ernstige infecties, is het niet altijd verantwoord om alleen propolis in te zetten en is men aangewezen op medische hulp. We moeten een onderscheid maken tussen gezondheidsproblemen die men zelf kan behandelen of met de steun van een complementaire zorgverlener en medische problemen waarbij een medische interventie nodig is.
Geen resistentie
Het grote nadeel van antibioticum is de resistentie tegen bepaalde bacteriën. De bacteriën die de ziekte veroorzaken worden er door gedood waardoor de ontsteking ophoudt. Dat is geen genezing maar een uitschakeling van een symptoom. Vooral de vernietigende werking op de darmflora is verontrustend. Zowel in medische kringen als door de overheid wordt gewaarschuwd om niet te snel op antibiotica over te schakelen. Uit talrijke wetenschappelijke onderzoeken kan men afleiden dat bij propolis geen dergelijke resistentie optreedt. Onderzoek heeft aangetoond dat bacteriën die resistent waren voor antibiotica met propolis wel konden behandeld worden. Propolis lijkt ons een ideaal middel om bij talrijke kwalen met een laag risico te gebruiken ter vervanging van antibioticum. De bevolking moet zich bewust worden dat men zelf heel veel aan zijn gezondheid kan doen, zeker door meer aandacht te vestigen op zelfzorg en complementaire zorg.