Facebook en Instagram hebben beslist om stereotype afbeeldingen van zwarte mensen te weren. Daardoor is de discussie over Zwarte Piet weer opgelaaid. Zwarte mensen voelen zich beledigd, witte mensen vinden de discussie zinloos omdat er volgens hen geen enkele link is met racisme of kolonialisme. Zwarte Piet is voor hen traditie en een cultureel erfgoed en toch zit er een addertje onder het gras.
Voortaan is er een Facebook-ban voor karikaturen waarbij Joden worden voorgesteld als woekeraars of samenzweerders en afbeeldingen van zwarte mensen als blackface. Zo duikt de discussie over Zwarte Piet weer op. Foto’s van een roetpiet mogen nog van het Amerikaans bedrijf worden gepost, maar die van Zwarte Piet met krulhaar, dikke lippen en grote oorbellen mogen alleen nog als ze deel zijn van een journalistiek verslag of een politieke discussie. De sociale media zijn vaak uitlaatkleppen voor frustraties, haatgevoelens of domweg zinloze praat zonder veel inhoud. Het wordt tijd om al wie er gebruik van maakt erop te wijzen dat regels van wellevendheid altijd moeten gerespecteerd blijven en dat onwaarheden en ongegronde beschuldigingen absoluut niet kunnen. Het verwijderen van haatberichten, beledigingen en halve waarheden is een vorm van positieve censuur. Het recht op vrije meningsuiting is aan regels gebonden, anders vervalt men in losbandigheid. Een ethische opkuis is wenselijk.
Reageren zonder na te denken
We leven in het digitale tijdperk waar alles in een versneld tempo verloopt. Iemand post een kritische opmerking rond een bepaald onderwerp en meteen reageren duizenden mensen daarop zonder zich af te vragen of de opmerking voldoende onderbouwd is. Het zijn kortsluitingen die voor een kettingreactie zorgen. Er is één voordeel aan de sociale media, de beweringen verdwijnen even snel als ze zijn gekomen. Hier en daar blijft wel iets hangen zoals de discussie over Zwarte Piet. We mogen deze discussie niet polariseren door voor- en tegenstanders tegen elkaar uit te spelen. Laten we deze discussie op een open en vooral beleefde manier voeren. Dat zwarte mensen tijdens de Sinterklaasperiode even schrikken van al die zwarte pieten is niet vreemd, zeker als men vanuit een andere cultuur komt en de achtergrond van dit kinderfeest onvoldoende kent. Zwarte Piet wordt te gemakkelijk vereenzelvigd met het kolonialisme, racisme en de slavenhandel. Zwarte kinderen worden gemakkelijk door blanke kinderen uitgemaakt voor Zwarte Piet. Dat is niet netjes, maar men mag dat niet veralgemenen. Er zijn witte kinderen die heel lief en met veel bewondering met zwarte vriendjes of vriendinnetjes opschieten. Kinderen groeien tegenwoordig op in een multiculturele samenleving en maken geen onderscheid. Hun wereld is nu eenmaal gekleurd.
Knecht
Er zijn mensen die struikelen over het woord knecht en zien Zwarte Piet als iemand die uitgebuit wordt door de heilige man en zijn aanhangers. De etymologische betekenis van het woord ‘knecht’ is jongeling, dienaar, soldaat, handwerkgezel, schildknaap enz. Er is hoogstwaarschijnlijk een verwantschap met het kind. Het woord knecht heeft een positieve betekenis en wijst op behulpzaamheid, iemand helpen of beroepshalve voor iemand werkzaam zijn. Zwarte Piet is de helper van Sinterklaas. Knecht kan ook een negatieve betekenis hebben zoals domme of stomme knecht of het knechtje spelen in de betekenis van iemand onderdanig zijn en zich onderwerpen aan de grillen van iemand anders. Het werkwoord ‘knechten’ betekent iemand tot slaaf maken of iemand willoos maken. De betekenis van een woord is afhankelijk van de inhoud die men er aan geeft. Vandaar dat taal vatbaar is voor discussie en misvattingen. Sinterklaas is een heilige man, een vriend van de kinderen en kan alleen een lieve knecht accepteren die hem helpt bij het uitdelen van snoep, speelgoed en fijne andere spullen. We kunnen begrip tonen voor zwarte mensen die zich ergeren aan al die zwarte pieten, maar ook zij moeten Zwarte Piet zien vanuit een juiste en vooral historische omkadering.
Goed bedoeld
De Sint en Piet zoals we die nu kennen, zijn ontstaan door de geïllustreerde boeken van de Nederlandse onderwijzer Jan Schenk uit de negentiende eeuw. Hij heeft de Sinterklaastraditie nieuw leven in geblazen. Hij deed dit met de beste bedoelingen en wou met Zwarte Piet een speels en positief stereotiep neerzetten en zeker geen slaaf. Hij zou zijn inspiratie gehaald hebben bij de Moren, een zwarte bevolking uit Afrika die in Spanje en later in Frankrijk verzeild is geraakt en omschreven als kindvriendelijk. Er zou dan toch een link zijn met zwart Afrika, maar niet met de Belgische kolonie Congo, noch met de slavenhandel uit Nederland of de blackface-cultuur uit de VS. Het verhaal van Zwarte Piet moeten we leren begrijpen vanuit de negentiende eeuw toen men minder subtiel met volkeren omging en met de tegenstelling wit en zwart. Van volkerenrechten was toen nog geen sprake.
Nieuwe outfit
Sinterklaas is het grootste kinderfeest in Nederland en België en mag niet overschaduwd worden door eindeloze discussies. Het is al eerder gebeurd dat rellen dit prachtig kinderfeest verstoorden. De tijd is aangebroken om het Sinterklaasfeest te vernieuwen en misschien past daar een nieuwe en kleurrijke outfit voor Piet bij. Waarom zouden we geen inspiratie gaan zoeken in onze eigen cultuur zoals de middeleeuwen, de barok of een andere historische periode. Dit kinderfeest kan ook aandacht vragen voor verdraagzaamheid, een soort vredesfeest onder alle kinderen, los van hun afkomst. Misschien moet dit kinderfeest aandacht besteden aan gezonde voeding in plaats van al dat snoep. De sinaasappel is nog altijd de meest begeerde vrucht bij een Sinterklaasfeest. Een kleurrijke witte Piet met een mooie boodschap kan vernieuwing en verdieping brengen in dit prachtig kinderfeest.