Met eiwitrijk voedsel valt men snel af.
Dat klopt, maar het is ongezond
Dieetgoeroes, bodybuilders en sommige voedingsdeskundigen zijn dol op eiwitten. Ze beweren dat men daar sneller van afvalt en extra spieren aankweekt. Dat klopt, maar dit is niet zonder gevaar. Het is niet vreemd dat de voedingsindustrie op deze nieuwe trend inspeelt. Op het etiket wordt de hoeveelheid eiwit extra vermeld. Er bestaat zelfs bier dat verrijkt is met extra eiwit.
Wat zijn eiwitten?
Ons voedsel kent drie macronutriënten: eiwit, vet en koolhydraat. Het zijn de enige bouwstoffen die calorieën leveren en de basis vormen van ons voedsel. De micronutriënten zoals vitaminen, mineralen en spoorelementen zijn levensnoodzakelijke hulpstoffen, maar leveren geen warmte-energie. Eiwitten zijn opgebouwd uit aminozuren en zorgen voor de opbouw, onderhoud en het herstellen van weefsels zoals het spierweefsel. Het lichaam maakt de aminozuren zelf aan met uitzondering van acht die essentiële aminozuren worden genoemd en die we via de voeding moeten binnenkrijgen. Eiwit komt in alle voedingsmiddelen voor, maar noten, zaden, pitten en peulvruchten zijn er bijzonder rijk aan. Melkeiwit zit in melk en melkproducten en komt in hoge percentages vooral in kaas voor. Vlees en vis zijn nog steeds de meest gebruikte eiwitten, maar daar komt steeds meer kritiek op.
Eiwit en vet
Eiwit komt in een voedingsmiddel altijd voor in combinatie met vet. Ze horen samen omdat vet de eigenschap heeft het eiwit langer in de maag te houden waardoor de eiwitvertering optimaal verloopt. Voor plantaardig eiwit is deze natuurlijke combinatie een zegen omdat plantaardige vetten, ook vloeibare vetten genoemd, heel gezond zijn. Bij eiwit uit vlees ligt dit anders omwille van het dierlijk vet met zijn verzadigde vetzuren en cholesterol. Dierlijk eiwit, harde vetten en cholesterol zijn de grote vijanden voor hart en vaten. Men probeert dat te voorkomen door vet van het vlees te verwijderen, terwijl juist voor een goede vertering vet nodig is. Met te weinig vet wordt eiwit te snel verteerd en dat zorgt voor te veel afvalstoffen en belast de nieren. Voedingsdeskundigen weten dat en pleiten voor beperking van vlees.
Dagelijkse behoefte
Eiwit, ook proteïne genoemd, is de belangrijkste macronutriënt, maar dat betekent niet dat we daar veel van nodig hebben. De meningen van deskundigen lopen ver uiteen. Sommigen houden vast aan 1 gram per lichaamsgewicht per dag, anderen houden het bij 0,5 à 0,8 gram per lichaamsgewicht per dag. Als u 70 kg weegt beveelt men afwisselend van de bron die u raadpleegt 70, 56 of 35 gram eiwit aan. Er zijn talrijke factoren die bepalend zijn voor de juiste hoeveel eiwit per dag zoals lichaamsbouw, fysieke inspanningen, leeftijd, geslacht, seizoenen, soort en kwaliteit van het eiwit, de industriële bereidingen, duur dat het voedsel in de verpakking zit enz. Rauwkost is belangrijk omdat eiwit niet hittebestendig is. Als het eiwit zijn structuur verliest door warmte of door mechanische bereidingen kan het zijn taak niet meer vervullen. Koorts bijvoorbeeld is een mechanisme om het eiwit in ziekteverwekkers te vernietigen. Bij kaas stolt het eiwit tijdens de bereiding en neemt daardoor een structuur aan die moeilijker afbreekt. Men eet over het algemeen te veel eiwit dat meestal van minder goede kwaliteit is. Fruit en groenten zijn arm aan eiwit, maar omdat we er grote hoeveelheden van eten leveren ze toch een bijdrage aan de eiwitbehoefte. Een flinke banaan levert ongeveer 3 gram eiwit.
Waardevolle eiwitten
In de voedingsleer spreekt men over de biologische waarde van het eiwit, afhankelijk van zijn samenstelling. Waardevolle eiwitten vinden we in onbewerkt voedsel zoals rauwkostvoeding. Kwark is een uitstekend melkeiwit omdat door verzuring het eiwit zich van de wei scheidt (12 à 13%). Een potje yoghurt van 150 gram levert 5 gram waardevol melkeiwit. Als we het eiwit berekenen in al het voedsel dat we gedurende een dag eten, is dat meestal meer dan voldoende. Wortel- en knolgewassen leveren voldoende eiwit, maar ook paddenstoelen leveren matige hoeveelheden eiwit. Tekort aan eiwit is gevaarlijk, maar we lopen meer kans aan een te veel dan aan te weinig. Vooral wie veel vlees en kaas eet of extra eiwit verrijkt voedsel gebruikt, loopt gevaar om te veel eiwit binnen te krijgen.
Afvallen door eiwitrijke voeding
Men heeft al in de jaren zeventig van de vorige eeuw een truc gevonden om snel af te vallen door de verhouding van de macronutriënten te wijzigen. Het Atkins dieet is daar een voorbeeld van. In alle voedingsboeken lezen we dat 70% van de calorieën door koolhydraten moet geleverd worden, dus door brood, graangerechten, aardappelen, wortel- en knolgewassen, zetmeelhoudende zaden zoals boekweit, quona, maar ook door fruit en bessen. Onze vertering en stofwisseling zijn op koolhydraat afgestemd, dat ligt vast in ons DNA. Door de koolhydraten in de voeding uit te sluiten of te beperken en te vervangen door eiwit en vet ontstaat er een grote behoefte aan koolhydraat. Eiwit, vet en koolhydraat zijn verwisselbaar, d.w.z. dat er bij een tekort aan koolhydraat eiwit en vet in suikers worden omgezet. Bij een extreem eiwitrijk dieet wordt het reservevet in suikers omgezet en meteen verbruikt waardoor men aanzienlijk afvalt. Dit is een mechanisme dat alleen optreedt in een noodsituaties en nu bewust wordt opgewekt. Men spreekt van een ketose of ketogeen dieet. Ketonen zijn zuur en verstoren het zuur-base evenwicht en kennen talrijke nadelen. Afslanken doet men in fasen op basis van gezonde voeding en voldoende beweging.
Kattenvoer
Een afslankingsdieet op basis van eiwit vergelijken we met kattenvoer omdat katten geen koolhydraten eten, ze maken die zelf aan uit vet en eiwit. Een gezonde kat kent geen overgewicht omdat de spierkracht belangrijk is. Het zijn dieren die zich snel bewegen en uitzonderlijk soepel zijn. In tegenstelling tot dieren die zich overwegend met koolhydraten voeden zoals een paard of een olifant, hebben ze geen uithoudingsvermogen. Veel katten lijden tegenwoordig aan overgewicht omdat ze misleid worden door bereid voedsel dat door de fabrikant zodanig is samengesteld dat er moeizaam een verzadigingsgevoel optreedt. Bodybuilders gebruiken 2 gram eiwit per lichaamsgewicht per dag en soms meer. Ze bouwen daarmee hun spieren extra op en zien er wansmakelijk uit. Vanuit een foutieve achtergrond wordt eiwitrijk voedsel door de voedingsindustrie aangemoedigd, maar het is zeker niet gezond. Vooral eiwit in poedervorm dat in water of drank wordt opgelost is heel begeerd, maar niet zonder gevaar. Laten we terugkeren naar de essentie van ons voedsel en zoveel mogelijk voorkeur geven aan verse voedingsmiddelen die we in de keuken zelf bereiden.