- We zien ze overal opduiken in kleine groepjes in de volle zon in bermen, akkerboorden en omgewoelde braakliggende gronden. De klaproos groeit waar geen andere planten meer groeien door uitputting van de bodem of door de opwarming van de aarde. De klaproos heeft een bijzondere taak, het herstellen van de bodem. Door de droogte van verleden jaar zijn er nu extra veel klaprozen. Eeuwenlang was de klaproos een gewaardeerd en veel gebruikt geneeskrachtig kruid met een slaapbevorderende werking. Nu is het een vergeten kruid.
Een pioniersplant
De klaproos (Papaver rhoeas L.) is een pioniersplant en groeit op de onvruchtbare bodem waar geen of nauwelijks nog planten groeien. U zult ze nooit zien op vruchtbare akkers, wel aan de randen waar de bodem door de tractor kapot werd gereden. Ze heeft als bijzondere taak de grond te herstellen zodat er weer een normale vegetatie kan komen. Het groot aantal klaprozen wijst erop dat de bodem erg gekwetst is. De klaproos is ook een signaalplant die ons oproept de natuur te herstellen. Het lijken wel rode knipperlichtjes. De klaproos is goed herkenbaar door de bloedrode kleur van de vier frêle bloemblaadjes die zo groot zijn dat ze elkaar overlappen. Ze is een slanke rechtopstaande plant met een dunne, fijn behaarde stengel en een penwortel. De klaproos is op het zuiden gericht, kent een onstuimige drang om de droge bodem te herstellen terwijl de taaie zaadjes wel tien jaar onder de grond hun kiemkracht behouden. Iedere klaproos levert ongeveer 100 zaadjes wat wijst op een groot vruchtbaarheidspotentiaal. De zaadjes ontkiemen pas als er behoefte is aan herstellingswerken. Het is een echte ecologische plant die ons oproept de kwetsbare natuur te beschermen.
Een rijke geschiedenis
De klaproos is afkomstig uit het Middellandse zeegebied en daardoor vrij goed bekend in dit gebied. De Egyptenaren toonden veel belangstelling voor deze mysterieuze plant, niet alleen omwille van zijn geneeskrachtige werking, maar ook voor zijn decoratief aspect. Ze verwerkten ze in kransen en slingers. De Grieken en de Romeinen gebruikten de zaden als keukenkruiden om aan allerlei gerechten toe te voegen. De jonge blaadjes werden gebruikt in salades. De grote kruidenkenner Dodoens (1517-1585) heeft de klaproos beschreven als slaapbevorderend kruid, vandaar de benaming ‘slaaproos’ of ‘slaapkop’. De zaden werden fijngemalen en aan honing toegevoegd zodat er een dubbele werking ontstond. Honing is immers een uitstekend slaapmiddel. De rode blaadjes werden eeuwenlang in kruidenthee verwerkt of om een kruidenmengeling te verfraaien. De klaproos werkt gunstig in op de ademhalingswegen en werd eeuwenlang gebruikt bij verkoudheden, aandoeningen van de luchtwegen en om het ophoesten van slijmen te vergemakkelijken. Het is vreemd maar de klaproos is in de moderne kruidengeneeskunde zo goed als verdwenen. Misschien heeft dit te maken met het feit dat het sap van de plant giftig is. De zaden zijn absoluut veilig omdat de aanwezige alkaloïden niet vergelijkbaar zijn met andere planten. Bovendien zijn er veel goed bestudeerde kruiden met een gelijkaardige werking. We hebben de klaproos niet echt nodig, maar ze blijft een fascinerende plant.
Gebruik
De klaproos kan gebruikt worden als kruidenthee, meestal in combinatie met andere rustgevende kruiden. Neem een à twee koffielepeltjes gedroogde blaadjes of een koffielepeltje zaad per kopje. Wordt ook verwerkt tot tinctuur, capsules van gemalen zaadjes (poeder) of als hoestsiroop op basis van honing. De rode bloemblaadjes worden uitwendig gebruikt als kompres bij vermoeide en geïrriteerde ogen. Ze worden ook gebruikt als natuurlijke lotion met een verfrissende werking op de huid. Voeg 15 gram bloemblaadjes toe aan een ½ liter kokend water, laten trekken, afkoelen en zeven. De zaadjes worden, zoals maanzaad, vaak gebruikt om broodjes te versieren of worden in het gebak verwerkt. De zaden worden geperst tot olie en kunnen gebruikt worden bij dressings of vinaigrette en verwerkt worden in gerechten. Klaproosolie behoort tot de dure oliën en wordt daarom enkel gebruikt op culinair niveau. De jonge bladeren worden geoogst voor het verschijnen van de bloemknoppen en kunnen in rauwkost, salades, soepen of andere gerechten verwerkt worden. Van de bloemblaadjes kan men een oliemaceraat maken zoals bij Sint Janskruidolie. Vul een bokaal met de blaadjes, overgiet ze met olijfolie of een andere olie, drie weken laten trekken, zeven en in een fles bewaren. Klaproosolie bevat merocyanine en cyanine en is een voedzame olie bij een droge huid of bij het behandelen van huidproblemen.
Genezende werking
De klaproos wordt gebruikt bij acute bronchitis, prikkelhoest, kramp- en spastische hoest, bij heesheid, amandelontsteking, vooral in combinatie met andere kruiden zoals tijm, kamille, echte heemst enz., trouwens bij alle vormen van verkoudheden. Slapeloosheid is een belangrijke indicatie, maar altijd in combinatie met honing en met slaapbevorderende rituelen. De klaproos werkt gunstig bij stress, spanningen, rusteloosheid, nervositeit, angst, hartkloppingen enz. Wordt ook aanbevolen bij krampen, maagkrampen en menstruatiekrampen enz. De klaproos werd vroeger veel gebruikt bij onrustige kinderen met slaapproblemen.
Klaproos als symbool
De klaproos is het symbool geworden van Wereldoorlog I. Door de oorlog werden akkers en velden vernield en groeiden er overal opvallend veel klaprozen wat de aandacht trok van de frontsoldaten. Ze werden ‘Flanders poppy’ genoemd. De Engelse legerarts Dr. John McCrae schreef in 1915 het bekende gedicht ’In Flanders Files’. Nog ieder jaar dwarrelen duizenden klaprozen in de Meense poort in Ieper tijdens het klaroengeschal bij de herdenking van de grote oorlog. De klaproos is daardoor het symbool van de vrede geworden.