Vanaf een bepaalde leeftijd heeft een groot deel van de bevolking af te rekenen met een te hoge bloeddruk. Hoge bloeddruk ligt bijna altijd aan de basis van hart- en vaatziekten en iedereen weet dat het hier nog steeds om doodsoorzaak n° 1 gaat. Het is een wijd verbreid probleem in de westerse samenleving. Het grote gevaar van hoge bloeddruk is dat er nauwelijks of geen symptomen merkbaar zijn zodat veel mensen niets eens weten dat ze aan een verhoogde bloeddruk lijden. Terecht wordt hoge bloeddruk een sluipende aandoening genoemd. Meestal stellen artsen een hoge bloeddruk vast bij klachten aan de nieren, de ogen, hart of hersenen. Het is moeilijk een antwoord te geven op de vraag waarom zoveel mensen aan hoge bloeddruk lijden. De oorzaken zijn heel uiteenlopend zijn en meestal gaat het om een combinatie van diverse factoren. De grote boosdoeners van hoge bloeddruk zijn bekend: overgewicht, een te hoog zoutgebruik, te veel vlees en dierlijk vet (cholesterol), het gebrek aan beweging, nicotine, alcohol, koffie, groene en zwarte thee en stress, vooral aanhoudende of chronische stress. Toch zien we dat niet iedereen aan hoge bloeddruk lijdt en dat niet iedereen die er aan lijdt meteen aan hart- en vaatziekten sterft. Het probleem is niet zo eenvoudig als vaak wordt beweerd.
Decennia lang werd een bloeddrukwaarde van 130/80 mmHg als ideaal aanzien. Omdat deze waarde nog zo moeilijk is te bereiken, heeft de ESH (European Society of Hypertension) en de ESC (European Society of Cardiology) nieuwe richtlijnen uitgewerkt (2013) waarbij de bloeddruk naar 140/90 mmHg wordt gebracht. Alleen bij suikerpatiënten blijft men extra voorzichtig en streeft men naar een bloeddrukwaarde beneden 140/85. Binnen deze nieuwe richtlijnen wordt het accent meer gelegd op voeding en levenswijzen zodat er van de patiënt een eigen inzet wordt verlangd. Verder komt men tot de vaststelling dat een intensieve behandeling om de hoge bloeddruk naar beneden te dwingen schadelijk kan zijn. Met andere woorden, men heeft eindelijk ingezien dat het geen zin heeft medicinaal de bloeddruk naar beneden te brengen zonder dat de patiënt zijn voeding en levenswijze aanpast. Er komt meer belangstelling voor niet medicinale behandelingen en dat speelt in het voordeel van de complementaire zorg waarbij talrijke risico-arme therapieën van bijzonder nut zijn. Verder wordt aangedrongen om zelf thuis de bloeddruk te meten. Met een digitale bloeddrukmeter is dit vrij eenvoudig. In de ochtend ligt de bloeddruk meestal lager dan na een drukke dag. Het meten van de bloeddruk mag in geen geval een obsessie worden en moet niet iedere dag gebeuren. Meet de bloeddruk op een rustig moment omdat spanningen en stress een grote invloed hebben op de stijging van de bloeddruk.
Het is bijzonder moeilijk om de bloeddruk naar beneden te krijgen als men blijft roken, aan overgewicht lijdt, grote hoeveelheden koffie dringt, weinig of niet beweegt en permanent onder stress leeft. Het is niet gemakkelijk om al deze negatieve factoren meteen uit te schakelen. Laten we even in gaan op het mechanisme van de bloeddruk. De bloeddruk wordt bepaald door de hoeveelheid bloed die het hart door pompt en de weerstand die de bloedstroom in de slagaders ondervindt. Hoge bloeddruk ontstaat doordat het hart veel bloed door pompt terwijl de slagaders vrij nauw zijn. Vernauwde aders kan een gevolg zijn van een te hoog cholesterol of van spanningen en stress. Het hart moet daardoor krachtig pompen om dezelfde hoeveelheid bloed door de aders te krijgen. De bloeddruk wordt in twee getallen uitgedrukt, het eerste getal is de bovendruk (systolische druk). Dit is de druk die het hart uitoefent wanneer het bloed door de slagaders wordt gepompt. Het tweede getal is de onderdruk (diastolische druk). Dit is de druk in de slagaders tussen twee hartslagen in. De bloeddruk schommelt in de loop van de dag, stijgt bij activiteit en daalt bij rust. Hoge bloeddruk kan wijzen op de aanwezigheid van een ziekte zoals bijvoorbeeld een nieraandoening.
Kalium vriend van het hart
Kalium en natrium (zout) zijn elkaar tegenhangers. Kalium heeft de eigenschap vocht uit te scheiden en doet daardoor de bloeddruk dalen. We hebben weinig natrium (zout) en erg veel kalium nodig zodat de waterhuishouding in balans blijft. Behalve bij nierproblemen vormt kalium een contra-indicatie omdat de zieke nieren niet in staat zijn om grote hoeveelheden vocht uit te scheiden. Zout wordt de vijand van het hart en de hoge bloeddruk genoemd omdat zout de eigenschap heeft vocht vast te houden waardoor het hart krachtiger moet pompen om het bloed in circulatie te houden zodat de bloeddruk stijgt. Zout heeft voor veel mensen een vertrouwde en gewaardeerde smaak en is een uitstekend conserveringsmiddel, vandaar dat de voedingsindustrie massaal zout toevoegt aan voedingsproducten. De hoeveelheid natrium die in sommige groenten voor komen is te verwaarlozen, het gaat om milligrammen per 100 gram voedingsmiddel.
Een banaan bevat per 100 gram 383 mg kalium tegenover slechts 1 mg natrium en heeft daarmee een uitstekende natrium/kalium verhouding (383/1). De tomaat en de aardappel zijn eveneens rijk aan kalium en helpen de bloeddruk naar beneden te brengen. Bij de meeste voedingsmiddelen zoals fruit en groenten is er een uitstekende verhouding. Door meer voedingsmiddelen te consumeren en het gebruik van voedingsproducten te beperken, verbeteren we de verhouding natrium/kalium. Door meer bananen, aardappelen en tomaten te eten en minder vlees, conserven en zoutrijke voedingsproducten krijgen we snel een betere natrium/kalium verhouding wat resulteert in een verlaging van de bloeddruk.
Gezond leven en toch hoge bloeddruk
Er zijn mensen die niet roken, weinig alcohol gebruiken, regelmatig bewegen, fruit en groenten eten en toch te kampen hebben met een te hoge bloeddruk. Er blijven dan twee mogelijke oorzaken over, namelijk aanleg en/of stress. Er zijn mensen die constitutioneel of familiaal belast zijn met hoge bloeddruk. Het zijn mensen met een vurig temperament, die heel actief zijn, zich gemakkelijk opwinden en meestal stressgevoelig zijn. Ze hebben voortdurend een erg hoge bloeddruk terwijl ze meestal standhouden en niet meteen een beroerte of hartaanval krijgen. Ze zijn blijkbaar bestand tegen deze hoge spanningen, hoewel voor sommige onder hen het fataal werd. Men spreekt vaak van een nerveuze hoge bloeddruk in tegenstelling tot een pathologische hoge bloeddruk. Als rustige mensen aan hoge bloeddruk lijden, is dit meestal gevaarlijker en zal dit eerder wijzen op een risicovolle toestand. Het is een feit dat mensen met overgewicht een groter risico voor hart- en vaatziekten hebben en toch zien we regelmatig magere mensen aan deze ziekte sterven. Mensen met een sportieve lichaamsbouw bewegen soms te veel, zijn erg nerveus en lijden gemakkelijk aan stress.
We mogen aannemen dat een groot deel van de huidige bevolking permanent onder stress staat, een voedingswijze gebruikt met een verstoorde natrium/kalium verhouding, aan overgewicht lijdt, rookt, alcohol gebruikt en weinig beweegt. Bovendien worden er ontzettend veel medicijnen geslikt die hoge bloeddruk als bijwerking hebben. Het is aan te nemen dat zoveel mensen aan hoge bloeddruk lijden en dat hart- en vaatziekte de belangrijkste doodsoorzaak is. Anderzijds hebben we aangetoond dat het niet zo eenvoudig is om hoge bloeddruk naar beneden te krijgen. Er zijn immers zoveel factoren die hierop inspelen. Men beweert dat kinderen die borstvoeding hebben gekregen als volwassenen minder kans hebben op hoge bloeddruk, maar daar kan aan getwijfeld worden. Gezonde voeding en natuurlijke levenswijze zijn de belangrijkste wapens in de strijd tegen hoge bloeddruk. Medicijnen tegen hoge bloeddruk alleen zijn absoluut onvoldoende en daar zijn de cardiologen het inmiddels mee eens.