Faalangst is een veel voorkomend psychosociaal probleem dat zich voordoet als u een prestatie moet leveren of als u beoordeeld wordt. Faalangst doet zich niet alleen voor op school, bij het afleggen van een examen of het verdedigen van een opdracht, maar kan zich op ieder ogenblik van het leven voordoen. Mensen die er gevoelig voor zijn, kunnen er van meepraten. Veel zangers en tv-presentatoren die geprezen worden voor hun professionaliteit worden telkens bij een optreden overvallen door faalangst, plankenkoorts of podiumvrees. Eenmaal gestart verdwijnen de narigheden. Dat wijst erop hoe diep faalangst kan zitten en bij sommigen nooit echt verdwijnt. Er zijn mensen die nooit in het openbaar een toespraak durven houden. Faalangst ontstaat niet uit onkunde of onbekwaamheid, maar berust uitsluitend op de veronderstelling dat het mis zou kunnen gaan terwijl daarvoor geen enkel bewijs voor handen is. Het zijn vaak talentvolle mensen die aan faalangst lijden omdat ze bang zijn negatief beoordeeld te worden.
Als men aan iemand vraagt om een bepaalde activiteit, die men niet beheerst, uit te voeren, zal men dat weigeren. In dit voorbeeld gaat het niet om faalangst, maar om een gebrek aan een competentie die men niet bezit. Men kan niet alles kennen of overal in uitblinken. Faalangst heeft bijna altijd te maken met het niet durven tonen van zijn talenten omdat men vertrekt vanuit de veronderstelling dat het verkeerd geïnterpreteerd en beoordeeld kan worden. Bij faalangst bloost men gemakkelijk en wordt men overvallen door klamme handen, versnelde ademhaling, verhoogde bloeddruk en hartslag, denkblokkades en andere symptomen die zich eveneens voordoen in een stresstoestand. Faalangst en stress zijn nochtans twee verschillende klachten met een totaal andere oorzaak. Faalangst ontstaat van binnenuit en stress ontstaat van buitenaf door dreigementen of negatieve factoren die stressoren worden genoemd. Stress is een vorm van verdediging tegen gevaren uit de omgeving. Faalangst komt echter van binnenuit en is sterk met de persoonlijkheid verbonden. De belangrijkste oorzaak is een onjuiste veronderstelling of een verkeerde inschatting van een situatie en de mogelijke gevolgen. De symptomen zijn dezelfde als bij stress, maar vanuit een ander uitgangspunt. Het is een feit dat mensen met faalangst bijna altijd stressgevoelig zijn.
Veronderstellen doet iedereen, maar als het domineert in het dagelijks leven wordt het wel degelijk een probleem. Veronderstellen is iets voor waar aannemen terwijl dat niet bewezen is of men gaat er vanuit dat het zo is. Men leeft met een verkeerde indruk en maakt een probleem dat er in werkelijkheid niet is. Iemand heeft bijvoorbeeld zijn examen goed voorbereid, beheerst de leerstof en toch durft men niet aan het examen deel te nemen en als men deelneemt doet men dat met knikkende knieën of kan men door een schrijfkramp nauwelijks iets op papier zetten. Een denkblokkade maakt het onmogelijk om de leerstof op te roepen en te reproduceren. Dergelijke reacties doen zich voor bij een sollicitatie, een ontmoeting met een belangrijk persoon of op een ogenblik dat iemand u in de bloemetjes zet. Al deze ongemakken doet u zichzelf aan omdat u veronderstelt dat anderen u verkeerd zouden kunnen beoordelen of dat u een verkeerde indruk zou nalaten, terwijl dit helemaal niet het geval is. U onderschat uw eigen mogelijkheden terwijl u vast gekluisterd zit aan uw eigen veronderstellingen.
Faalangst wordt vaak gemeten aan de hand van stressgevoeligheid en dat is geen goed uitgangspunt. Wie zijn stress goed beheerst, heeft waarschijnlijk meer kans om zijn faalangst te overwinnen, maar men lost hiermee de kern van het probleem niet op. Wie zijn faalangst wil overwinnen moet beginnen om ‘het veronderstellen’ te laten en dat kan door kritische vragen te stellen en door zichzelf te overtuigen. Faalangst wordt heel vaak voorbereid. U bent bijvoorbeeld op een receptie uitgenodigd waar u handjes moet schudden. Al op voorhand voelt u zich beloerd, in uw verbeelding ziet u zoveel ogen op uw gericht, de kansen dat u iets verkeerd doet schat u hoog in, u vreest onjuiste antwoorden te geven op vragen die hoogstwaarschijnlijk niet worden gesteld. Negatieve scenario’s dwalen door uw hoofd en moedigen uw faalangst aan. Het geloof in uzelf is erg klein, u hebt een laag zelfbeeld en onderschat uw eigen mogelijkheden. Het ontbreken aan zelfvertrouwen versterkt uw faalangst want u bent bang voor de confrontatie.
Faalangst komt veel voor bij perfectionisten, mensen die voor zichzelf en de anderen de lat heel hoog leggen. Ze accepteren niet dat er iets misgaat, dat er ondermaats gepresteerd wordt en ze zijn overtuigd dat het altijd beter kan. Perfectionisten zijn meestal bekwame en intelligente mensen en genieten de reputatie onberispelijk te zijn. En toch zijn zij juist de grote slachtoffers van faalangst doordat ze te veel overwegen, te veel nadenken en geen risico’s nemen omdat ze in geen geval vernederd willen worden. Hun trots beheerst hun leven. Ze veronderstellen gemakkelijk omdat ze veiligheden op voorhand inbouwen. Bij een perfectionist mag niets misgaan. Faalangst creëert men zelf vanuit zijn persoonlijkheid. Om faalangst te overwinnen moet men beginnen zichzelf te leren kennen. Een perfectionist is iemand die met beide voeten op de grond staat, het leven nuchter bekijkt, er een helder en logisch denken op nahoudt, een groot verantwoordelijkheidsgevoel kent en regels respecteert. Het zijn juist deze talentvolle mensen die ten ondergaan aan faalangst. Er mag niets misgaan en daarom controleren ze alle mogelijk gevaren die zich zouden kunnen voordoen. Deze gevaren zijn realistisch, maar er is geen enkel reden dat ze zich ook voordoen. De veronderstelling is echter zo sterk dat deze mensen ervan overtuigd zijn dat de kans groot is dat het toch zal gebeuren. Naarmate de faalangst toeneemt, komt de veronderstelling waarheidsgetrouw over of omgekeerd. Het is deze vicieuze cirkel die doorbroken moet worden.
Zoals trouwens de meeste psychosociale problemen ontstaat faalangst vanuit de persoonlijkheid. Een goede persoonlijkheidsanalyse is de eerste taak om zich van faalangst te bevrijden. Zoek het antwoord op de vraag: wie ben ik? Schat de ernst van uw faalangst in, ga na in welke mate u een perfectionist bent en hoe sterk uw neiging is om te veronderstellen. Het begint meestal met vage veronderstellingen, maar die worden zo sterk dat men ze voor waarheid aanneemt. Vooral op het ogenblik van een aanval van faalangst verliest men ieder gevoel van realiteit en domineert nog enkel de veronderstelling. Om uw faalangst te overwinnen, moet u aan uzelf werken door uw zwakheden en fouten te accepteren en inzicht te verwerven in het proces van de faalangst zoals hier werd beschreven.
Misschien lijdt u helemaal niet aan faalangst, maar is deze informatie erg nuttig als u anderen die daar wel aan lijden wilt helpen. Wilt u mensen met psychosociale problemen professioneel helpen en begeleiden op weg naar een sterkere persoonlijkheid, surf dan naar www.europeseacademie.be en kijk eens naar de tweejarige opleiding ‘Persoonlijkheidscoach’ of ‘Bach Bloemenconsulent’. Ontzettend veel problemen vinden hun oorzaak in de persoonlijkheid en door die aan te pakken, kan men ontzettend veel bereiken.