Wetenschappers zitten niet alleen gevangen tussen de vier muren van hun laboratorium of studiekamer, maar nog meer in hun vernauwd denksysteem. Onderzoekers in Zweden gaan ervan uit dat hoe meer stress iemand in zijn leven ervaart, hoe hoger het risico is op dementie. Iedereen weet dat stress een negatieve factor is bij haast alle klachten en gezondheidsproblemen, maar om hiermee een verband te leggen met de toename van dementie lijkt ons overdreven en te kort door de bocht. Hoe komt men tot een dergelijke bewering? Men heeft een onderzoek uitgevoerd op 800 Zweedse vrouwen die nauwkeurig werden gevolgd vanaf hun veertigste tot hun tachtigste en daarvan kregen op hoge leeftijd 153 dementie of 19%. Uit het onderzoek bleek dat deze vrouwen bepaalde vormen van stress hadden ervaren zoals de dood van een dierbare, een echtscheiding of een andere ingrijpende gebeurtenis. Er werd geen rekening gehouden met toeval of andere oorzakelijke verbanden. Het onderzoek beperkt zich tot het beoordelen van een rekensommetje.
Iedere deelnemer had in zijn leven wel een ingrijpende gebeurtenis meegemaakt, want stress en ingrijpende gebeurtenissen behoren bij het leven. Bovendien bezit ieder mens een soort weerstand om dergelijke gebeurtenissen te overleven. Ondanks verdriet probeert het organisme zich te verdedigen door troost op te wekken en uit de directe omgeving op te vangen. Zo worden uiterst pijnlijke ervaringen draaglijk. In een dergelijk onderzoek zou men de vraag moeten stellen, waarom bij bepaalde proefpersonen de psychische weerstand is verzwakt. Het is niet uit te sluiten dat bij een verlaagde psychische weerstand de vatbaarheid voor dementie toeneemt, maar dat is een heel ander uitgangspunt. Dit Zweeds onderzoek dat veertig jaar heeft geduurd, lijkt ons niet relevant om meteen de conclusie te trekken dat stress het risico op dementie verhoogt. De onderzoekers schrijven het verhoogde risico toe aan de stresshormonen die schadelijke veranderingen in het lichaam veroorzaken. Ze hebben een invloed op de bloeddruk en op de bloedsuikerspiegel. Bij chronische stress zijn deze beide aanhoudend verstoord. Gezonde voeding, niet roken, veel bewegen, een gecontroleerde bloeddruk en cholesterol zou helpen tegen dementie. We hebben sterk het gevoel dat dit onderzoek vrij naïef werd uitgevoerd. Stressbeheersing, gezonde voeding, niet roken en veel bewegen hebben inderdaad een gunstige invloed op de gezondheid, maar het biedt geen garantie om aan dementie te ontsnappen.
Dementie is een ziekte van de hersenen en herkennen we aan een geleidelijke achteruitgang van het geestelijk functioneren. Deze achteruitgang is een gevolg van een aantasting van het hersenweefsel. Meestal is het een ziekte van bejaarden, maar sommige vormen van dementie komen op jongere leeftijd voor. Een van de eerste en opvallende symptomen is de achteruitgang van het geheugen, vooral het
kortetermijngeheugen. Dat merkt men aan de vergeetachtigheid, men vergeet snel wat men pas gedaan heeft, waar men ergens iets heeft gelegd enz. Dat wordt zo erg dat het functioneren van het dagelijkse leven in gedrang komt. Maak u geen zorgen als u vergeetachtig bent, minder goed kunt onthouden of niet meteen op een naam kunt komen, want dat komt op iedere leeftijd voor. Door het jachtig leven schenken we te weinig aandacht aan wat we doen. Veel mensen voeren automatisch en onbewust handelingen uit. Ze stellen zich de vraag of ze de deur hebben gesloten of andere taken al dan niet hebben uitgevoerd. Dat zijn absoluut geen voortekenen van dementie. Mensen met dementie geraken in de war, verliezen hun oriëntatiegevoel, weten niet welke dag het is of waar ze wonen. Hun inzichtelijk denken verdwijnt en ze hebben geen gevoel meer voor structuur. Alles loopt door elkaar en men kan het niet meer uit elkaar halen. Dat gaat zo ver dat men vervreemd van zijn directe familie zoals partner, kinderen of kleinkinderen. Geleidelijk aan dooft de geest uit en men leeft uitsluitend nog van het ene moment op het andere, zonder een perspectief naar het verleden of de toekomst toe. Men kan geen verbanden meer leggen en leeft in een toestand van het onbewuste.
Er zijn veel vormen van dementie, de meest voorkomende is de ziekte van Alzheimer. Hierbij hoopt er zich een bepaald eiwit op in de hersenen(amyloïd). Dit eiwit geeft beschadiging aan de hersencellen. Vasculaire dementie of multi-infarct-dementie is eveneens een veel voorkomende vorm. Bij vasculaire dementie geraken steeds meer bloedvaatjes in de hersenen verstopt. Hierdoor ontvangen de hersencellen geen bloed meer en sterven ze af. Er zijn ook ziektes elders in het lichaam die dementie direct of indirect kunnen uitlokken zoals suikerziekte, schildklierziekten, nierziekten of een tekort aan bepaalde vitaminen. Psychische aandoeningen zoals depressie bij ouderen gaan soms in dementie over. Dementie is niet direct erfelijk, sommige vormen komen echter gemakkelijker voor in bepaalde families. Bij het stellen van een diagnose wordt zowel rekening gehouden met de degeneratie van het hersenweefsel, maar wordt ook neuropsychologisch onderzoek uitgevoerd waarbij wordt nagegaan hoe het gesteld is met het geheugen, rekenen, schrijven, het oplossen van problemen en het herkennen van voorwerpen of situaties.
Om nog even op het onderzoek in Zweden terug te komen, het is meer dan duidelijk dat dementie veel complexer is dan het te omschrijven als een stressprobleem. Stress moeten we binnen deze ziekte zien als een mogelijke uitlokkende factor, maar zeker niet als een directe oorzaak of verhoogd risico. Vanuit een samenleving die op prestaties is gericht, beoordelen we een dement persoon nog te veel vanuit onze mogelijkheden tot bewust handelen en het leggen van sociale contacten, maar moeten we deze mensen niet vanuit hun specifieke toestand beoordelen? Mensen die bewust hun aftakelingsproces meemaken, lijden hieronder. Zij beseffen dat het licht voor hen geleidelijk aan uitgaat.
Zij die totaal dement zijn en het contact met hun vertrouwde omgeving kwijt zijn, leiden een geïsoleerd, autonoom en een anoniem leven. Men heeft nog te weinig inzicht in de denk- en gevoelswereld van zwaar demente personen. Demente personen hebben een permanente begeleiding nodig en kunnen daardoor thuis niet verzorgd worden. Uit onderzoek is gebleken dat demente personen kunnen genieten van muziek, het zonlicht, het landschap, bloemen enz. Zij ervaren dat op hun manier. Een Engelse violiste ging iedere zondag een muziekstuk spelen voor haar demente vader die daar echt van genoot, ook al besefte hij niet dat het zijn eigen dochter was. Er is nog weinig onderzoek uitgevoerd op het emotionele leven van een demente. Als men in deze richting verder onderzoek doet, zou men nog veel mogelijkheden voor deze mensen kunnen ontwikkelen. Ze worden nu nog te veel als ongenaakbaar gezien, wat ze voor een groot deel ook zijn. Het verzorgend personeel doet dat meestal liefdevol, probeert vriendelijk en aangenaam te zijn, maar we missen een specifieke communicatie. Er is inderdaad geen contact meer met de buitenwereld. We mogen niet vergeten dat deze mensen in een andere dimensie leven en waarschijnlijk op een andere manier moeten benaderd en begeleid worden, maar niemand weet hoe dit kan. Iedere vorm van leven is waardevol, ook al zijn bepaalde functies voor goed weggevallen. Onze samenleving staat voor een enorme uitdaging en moet een antwoord vinden op de vraag: hoe gaan we op een zinvolle wijze om met dementie dat steeds toeneemt?
Blog in samenwerking met:
www.europeseacademie.be
www.natuurgeneeskundigen.be en
natuur-en-gezondheid.skynetblogs.be