Onder deze titel publiceerde de krant ‘De Standaard’ van 16 mei ‘13 (B) een uitgebreid artikel over dit onderwerp, terwijl Canvas (B) diezelfde avond een vrij lange reportage hieraan heeft gewijd. Mindfulness is een meditatietechniek die zijn wortels heeft in het boeddhisme, maar wordt er meteen aan toegevoegd, niets met het boeddhisme heeft te maken. Men heeft geen Boeddhabeeld of wierookstokjes nodig om deze methode te beoefenen. Mindfulness is een methode die in Amerika werd ontwikkeld en is een mix van Oosterse wijsheid en Westerse nuchterheid. Over de zin en onzin van meditatie kan gediscussieerd worden, er zullen altijd voor- en tegenstanders zijn. Het probleem ligt veel dieper.
Mindfulness is een hype die gedragen wordt door een goed lopende marketingmachine en wordt met verdoken dwang aan de bevolking opgedrongen. Deze reportage maakte duidelijk dat de invloed van een hype onvoorstelbaar groot kan zijn. Psychiaters, artsen, psychotherapeuten, universiteiten, ziekenhuizen, gevangenissen en scholen lopen er warm voor. Een nuchtere professor in de reportage keurde de methode niet af, maar relativeerde ze sterk en wees terecht op de beperkte therapeutische mogelijkheden, zeker bij depressie en andere psychische en psychiatrische aandoeningen. Historisch gezien is meditatie gerelateerd aan godsdienst. Veel religieuze gebruiken hebben een meditatieve werking. Nu de kerken leeg lopen is er blijkbaar vanuit een zekere heimwee behoefte ontstaan aan een andere manier om de geestelijke honger te stillen en is het offerblok nu vervangen door een bankrekening.
Mindfulness betekent ‘achtzaamheid’ of ‘indachtigheid’ en wordt ook wel ‘Aandachtstraining’ genoemd. Zoals alle Oosterse meditatietechnieken is ook Mindfulness gestoeld op bewustzijnsverhoging met de bedoeling het lichaam te overstijgen zodat de geest met volle kracht kan benut worden tot spirituele verrijking. Mindfulness is bewust de aandacht vestigen op iedere fysieke sensatie om zo het lichaam onder controle te krijgen zoals bij hun bodyscan. Veel aandacht gaat naar de ademhaling om tot beheersing te komen. Het gaat hier om bekende typische Oosterse technieken terwijl we in de Westerse technieken naar bewustzijnsverlaging streven en naar een spontane werking van het lichaam. De Oosterse meditatietechnieken streven naar een absolute fysieke beheersing door heel bewust aandacht te vestigen op het lichaam. Het is immers de bedoeling om een scheiding tussen lichaam en geest te bereiken in tegenstelling tot wat in hun literatuur beschreven staat. Er is hier duidelijke een contradictie tussen techniek en doelstelling.
In de Westerse relaxatietechnieken, zoals hypnose, autogene training, Biorelaxatie en andere ontspanningstechnieken doet men juist het omgekeerde en streeft men naar bewustzijnsverlaging door het mentale zoveel mogelijk uit te schakelen om de geest te ontspannen en te laten leeglopen. Veel aandacht gaat naar het hier en nu. Tegenover ‘indachtigheid’ de essentie van Mindfulness spreken wij van ‘gedachteloosheid’. Door de gedachten stil te leggen ontstaat er een betere doorbloeding van de hersenen en komt er enorm veel energie vrij wat een positieve invloed heeft op de immuniteit. Daarnaast komen het stress- en het ontspanningsmechanisme, die zich eveneens in de hersenen bevinden, in evenwicht. Relaxatie is wetenschappelijk grondig bestudeerd en biedt binnen haar doelstelling veel mogelijkheden op het vlak van stressbeheersing en heeft een gunstige invloed op de gezondheid. Relaxatie kan ondersteunend ingeschakeld worden bij ieder genezingsproces, maar vervangt de therapie niet. Het is een totaal andere benadering dan Mindfulness.
Relaxatie en meditatie zijn niet direct met elkaar vergelijkbaar, maar er zijn punten van overeenkomst. Uit de reportage blijkt dat Mindfulness vooral als ontspanningstechniek wordt toegepast en nauwelijks als een vorm van meditatie. Het resultaat dat aan Mindfulness wordt toegeschreven is enkel te verklaren vanuit zijn ontspannend effect. De reportage heeft getoond dat Mindfulness niets anders is dan een tweederangs relaxatie. De taal van de trainer is louter mentaal gericht, er wordt geen gebruik gemaakt van intonatie, noch van woordherhaling. In plaats van de geest te ontspannen wordt ze geactiveerd door voortdurend ‘indachtig’ te zijn.
Deze reportage bevestigt dat de hype het gehaald heeft boven de kritische geest. We staan verrast dat zoveel goed opgeleide mensen zich laten meesleuren door een gecommercialiseerde methode die aansluit bij de supermarktcultuur. In een jaar tijd werden er wereldwijd driehonderd boeken over dit onderwerp gepubliceerd. Dr. David Dewulf, die deze methode in België leidt, zit aan zijn vijftiende boek. Mindfulness zal, net als vele andere Oosterse meditatietechnieken een zekere waarde hebben, maar men moet niet overdrijven en iedere vorm van geheimzinnigheid ontkrachten. De reportage toonde aan dat een onderzoek aan de universiteit van Gent heeft uitgewezen dat een groep die naar een sprookje had geluisterd betere meetresultaten haalden dan de beoefenaars van Mindfulness. Gelukkig waait iedere hype weer over.