We leven in een keiharde wereld met reële bedreigingen door het terrorisme. In de steden lopen gewapende militairen op straat en dat beeld past niet in een vreedzame democratie. In deze gespannen wereld is er nauwelijks plaats voor positieve emoties. Angst domineert en daardoor wordt de bevolking onverschillig, onverdraagzaam, brutaal en agressief. De verzuring van de samenleving neemt toe. Angst heeft ook een positief aspect, het is een natuurlijke waarschuwing voor mogelijk dreigend gevaar. Angst behoedt de mens tegen roekeloosheid en het onverantwoord nemen van initiatieven. Omdat gevaren overal aanwezig zijn, leeft de mens in een permanente toestand van angst en dat is niet zonder gevaar. Het stressmechanisme verkeert onafgebroken in een staat van paraatheid en dat verklaart de alertheid van de bevolking. In Kortrijk werden Afrikaanse scholieren die het slot van hun fiets niet open kregen door de politie hardhandig aangepakt omdat ze veronder-stelden dat deze jongens de fiets wilden stelen. In Brussel werd een onderzoeker van de universiteit brutaal uit zijn auto gehaald omdat hij een Marokkaans uiterlijk had. Enkele dagen voordien had hij in opdracht van een bepaald sociologisch onderzoek van Islamitische jongeren filmopnames vanuit zijn auto gemaakt en was sindsdien gesignaleerd.
Angst is altijd gericht op het onbekende en is daardoor altijd vaag. Men is angstig als het donker is omdat er zoveel kan gebeuren in enge, donkere straatjes, men heeft angst voor het onweer of de storm die nog moet komen omdat de gevolgen ernstig kunnen zijn. Men heeft angst voor de vluchtelingen omdat men ze niet kent en omdat er hier en daar zich iemand niet netjes zou kunnen gedragen. Sommige vluchtelingencentra houden daarom een open dag zodat de bevolking kennis kan maken met deze mensen die door oorlogsgeweld alles hebben moeten achterlaten. De angst verdwijnt door de concrete ervaring dat het hier om mensen met dezelfde gevoelens en noden gaat als wijzelf. Voor concrete zaken is men bang. Men is bang voor de hond van de buren. Doordat angst op zich vaag en niet concreet is, lopen we gemakkelijk het gevaar iets te veronderstellen zoals de politieagenten in Kortrijk en Brussel. Veronderstellen is op niets gebaseerd, maar neemt wel de vorm van een spiraal aan. Het wordt steeds erger.
Het beste wapen tegen angst is objectieve informatie, d.w.z. dat we de echte en mogelijke gevaren moeten opsporen en de kansen op een conflict zo goed mogelijk moeten inschatten. Laten we stoppen met onszelf en anderen voortdurend angstig te maken. Dagelijks worden we overspoeld met twijfelachtige informatie en geconfronteerd met schijnbaar onoplosbare problemen. Dat zorgt voor onzekerheid, vertwijfeling, ontgoocheling maar vooral voor angst. We worden ondergedompeld in een zee van negatieve emoties. We vechten om te overleven in een waanzinnige wereld die we niet meer begrijpen, waar de vervreemding van het echte leven zich ongestoord verder zet. Mensen zijn op zoek naar de zeldzame ogenblikken van rust en stilte, om de weg naar zichzelf terug te vinden en te genieten van het innerlijk gevoel van tevredenheid. Angst zorgt voor negatieve emoties terwijl omgaan met positieve emoties een levensnoodzakelijke opgave is. Het is zichzelf terugvinden in de chaos van deze bedreigende samenleving. Laten we beginnen met een onderscheid te maken tussen angst en bang zijn en laten we vooral een einde stellen aan het maken van allerlei veronderstellingen. Dat helpt ons om met angst om te gaan. We moeten beseffen dat we in een bedreigende wereld leven met concrete gevaren, maar we mogen niet afglijden in de chaos van onzekerheid. Het is dom te doen alsof er niets aan de hand is of onze ogen te sluiten voor reële gevaren, maar het is even dom onze angsten te voeden door te veronderstellen.
Positieve emoties
Het beste wapen tegen angst zijn onze emoties. Het zijn uitzonderlijke gevoelens die de gemoedstoestand in beweging brengen. Daarom worden ze omschreven als een versnelde gemoedstoestand. Ze worden opgeroepen door uitzonderlijke omstandigheden en zijn nauw verbonden met de hele persoonlijkheid. Vaak wordt emotie gebruikt als synoniem van gevoel, vooral in een veel ruimere context. Anderzijds zijn emoties en gevoelens niet van elkaar los te maken. Emoties zijn immers gevoelens, maar van een hoge intensiteit. Om het onderscheid tussen emoties en gevoelens te maken, is het nodig dat we het gevoelsleven in zijn geheel voorstellen.
Gevoel of gevoelens komt van het werkwoord ‘voelen’, iets gewaarworden of ervaren. Het meest voor de handliggend voorbeeld is het pijngevoel, dus pijn voelen. Naast fysieke gevoelens, die als lage gevoelens worden omschreven, zijn er de hogere gevoelens op mentaal of psychisch vlak.
- Lagere gevoelens: meestal van fysieke aard.
- Hogere gevoelens: van mentale of psychische aard.
- Emoties: uitzonderlijke gevoelens met een ingrijpende werking.
Emoties staan nauw in verband met ontroering. Gevoelens die het gevolg zijn van een aangrijpende gebeurtenis noemen we emoties. We geven een voorbeeld. Iemand is verrast over een enorme genegenheid die getoond wordt naar aanleiding van een bepaalde gebeurtenis of prestatie. De beleving van een dergelijke gebeurtenis overtreft de gewone gevoelens waardoor zo iemand zijn tranen niet kan bedwingen. De gebeurtenis is zodanig aangrijpend dat er zich fysiologische processen voordoen die hinderlijk zijn zoals een brok in de keel, hartkloppingen, klamme handen, trillende benen, ingehouden adem, zweet en tranen breken uit. Ook al zijn het tranen van geluk, emoties zijn heel ingrijpend. Omdat bij veel mensen het gevoelsleven verstoord is, beleven ze hun emoties als onaangenaam. Een ander verschijnsel is dat mensen overgevoelig worden voor emoties en er te snel en te heftig op reageren. De kwetsbaarheid voor emoties is erg groot. Omgaan met emoties betekent hoe we ons hier tegen kunnen wapenen. Dat kan alleen door het gevoelsleven te normaliseren. We geven enkele voorbeelden van positieve emoties: ontroering, verrast zijn, waardering uitspreken, zich verzoenen na een jarenlang conflict, ontmoeting met iemand die men al heel lang niet meer gezien heeft, verliefd zijn enz.
Positieve emoties zijn vaak in evenwicht. Ze zijn dan niet ingrijpend, maar zorgen voor stabiliteit of een toestand van evenwicht. Omgaan met emoties betekent streven naar evenwicht en harmonie. Liefde is de hoogste emotie die de mens kent. Liefde is het besef dat men iemand bemint of de overtuiging door iemand bemind te worden. Het is een gevoel van verbondenheid en van eenheid. Er zijn nog vele andere vormen van positieve emoties zoals geluk, vreugde, tevredenheid enz. Positieve emoties wapenen ons tegen angst.